Chuyển tới nội dung chính

🗄️ Quản Lý Kho - Bộ Sưu Tập (Collections)

Chúng ta đã học cách làm việc với từng "nguyên liệu" (kiểu dữ liệu) riêng lẻ. Nhưng một quán cà phê có cả một nhà kho chứa rất nhiều nguyên liệu, đơn hàng, nhân viên... Làm sao để quản lý tất cả một cách ngăn nắp? Java cung cấp cho chúng ta một "hệ thống kho bãi" chuyên nghiệp gọi là Collections Framework.

🎯 Món Ăn Hôm Nay​

Hôm nay, chúng ta sẽ khám phá Java Collections Framework, một bộ công cụ cực kỳ mạnh mẽ để lưu trữ và quản lý các nhóm đối tượng. Hãy xem nó như cách chúng ta tổ chức nhà kho của quán cà phê với ba khu vực chính:

  1. List (Danh sách): Một cái kệ dài, nơi các chai syrup được xếp theo thứ tự.
  2. Set (Tập hợp): Một cái thùng, chứa các loại hạt cà phê độc nhất, không có loại nào trùng nhau.
  3. Map (Bản đồ): Một tủ có nhiều ngăn kéo được dán nhãn, mỗi ngăn chứa một loại nguyên liệu.

☕ Collections Là Gì?​

Collections Framework = Hệ thống giá, kệ, tủ để tổ chức kho nguyên liệu.

Nó cung cấp các cấu trúc dữ liệu được thiết kế sẵn để bạn không phải tự mình "đóng kệ".

1. List - Kệ Xếp Theo Thứ Tự​

  • Đặc điểm: Lưu các đối tượng theo một thứ tự cụ thể. Cho phép các đối tượng trùng lặp.
  • Ẩn dụ: Kệ đựng các chai syrup (vanilla, caramel, vanilla...). Bạn có thể có nhiều chai cùng vị và chúng được xếp ở các vị trí (index) rõ ràng: 0, 1, 2...
  • Loại phổ biến: ArrayList.

2. Set - Thùng Đồ Độc Nhất​

  • Đặc điểm: Chỉ lưu các đối tượng duy nhất, không chấp nhận trùng lặp. Không quan tâm đến thứ tự.
  • Ẩn dụ: Thùng chứa các loại hạt cà phê (Arabica, Robusta, Culi). Nếu bạn bỏ thêm một túi Arabica nữa vào, nó sẽ không được chấp nhận vì đã có rồi.
  • Loại phổ biến: HashSet.

3. Map - Tủ Dán Nhãn​

  • Đặc điểm: Lưu các cặp key-value (khóa - giá trị). Mỗi "khóa" là duy nhất và được dùng để tìm "giá trị" tương ứng.
  • Ẩn dụ: Tủ có các ngăn kéo được dán nhãn. Nhãn "Đường" (key) → bên trong có túi đường (value). Nhãn "Sữa" (key) → bên trong có hộp sữa (value).
  • Loại phổ biến: HashMap.

👨‍🍳 Câu Chuyện Trong Quán​

Một Barista mới vào làm và thấy nhà kho vô cùng bừa bộn. Syrup, hạt cà phê, sữa, đường để lẫn lộn. Mỗi lần cần tìm gì đó đều rất mất thời gian.

Anh quyết định sắp xếp lại:

  • Xếp tất cả syrup lên một cái kệ theo thứ tự (List).
  • Bỏ tất cả các loại hạt cà phê khác nhau vào một cái thùng lớn để dễ kiểm tra xem quán có loại hạt nào (Set).
  • Cho các nguyên liệu khác vào một cái tủ có ngăn kéo dán nhãn rõ ràng: "Đường", "Sữa", "Bột Cacao"... (Map).

Ngay lập tức, hiệu suất làm việc tăng vọt. Đó chính là sức mạnh của Collections.

📝 Công Thức "Sắp Xếp Kho" (Code)​

Ví Dụ 1: Kệ Đựng Syrup (List)​

import java.util.ArrayList;
import java.util.List;

public class SyrupShelf {
    public static void main(String[] args) {
        // Khai báo bằng Interface (List), khởi tạo bằng class cụ thể (ArrayList)
        List<String> syrups = new ArrayList<>();

        // Thêm syrup vào kệ
        syrups.add("Caramel");
        syrups.add("Vanilla");
        syrups.add("Hazelnut");

        // Lấy chai syrup ở vị trí thứ 2 (index = 1)
        String secondSyrup = syrups.get(1);
        System.out.println("Chai syrup o vi tri thu 2: " + secondSyrup); // Vanilla

        // In ra tất cả syrup trên kệ
        System.out.println("Tat ca syrup: " + syrups);
    }
}

Ví Dụ 2: Thùng Đựng Hạt Cà Phê (Set)​

import java.util.HashSet;
import java.util.Set;

public class CoffeeBeanBin {
    public static void main(String[] args) {
        Set<String> coffeeBeans = new HashSet<>();

        // Thêm các loại hạt
        coffeeBeans.add("Arabica");
        coffeeBeans.add("Robusta");
        coffeeBeans.add("Culi");

        // Thử thêm một loại đã có
        coffeeBeans.add("Arabica"); // Sẽ không có hiệu lực

        // Kiểm tra xem quán có hạt Robusta không
        if (coffeeBeans.contains("Robusta")) {
            System.out.println("Quan co ban hat Robusta!");
        }

        System.out.println("Cac loai hat ca phe: " + coffeeBeans);
    }
}

Ví Dụ 3: Tủ Đựng Nguyên Liệu (Map)​

import java.util.HashMap;
import java.util.Map;

public class IngredientCabinet {
    public static void main(String[] args) {
        // Key là tên nguyên liệu (String), Value là số lượng (Integer)
        Map<String, Integer> inventory = new HashMap<>();

        // Cất nguyên liệu vào tủ
        inventory.put("Đường (kg)", 10);
        inventory.put("Sữa (lít)", 20);
        inventory.put("Bột Cacao (hộp)", 5);

        // Lấy số lượng sữa còn lại
        int milkAmount = inventory.get("Sữa (lít)");
        System.out.println("So sua con lai: " + milkAmount + " lit");

        System.out.println("Kho hang: " + inventory);
    }
}

🔥 Thực Hành Trong Quán​

Bài Tập 1: Danh Sách Đơn Hàng​

Tạo một ArrayList để lưu danh sách các món khách gọi trong ngày (dưới dạng String). Thêm vào 3-4 món và sau đó in ra món thứ hai trong danh sách.

Bài Tập 2: Khách Hàng Thân Thiết​

Sử dụng HashSet để lưu tên của tất cả khách hàng đã đến quán trong ngày. Việc này sẽ giúp bạn có một danh sách khách hàng duy nhất, không bị trùng lặp.

Bài Tập 3: Menu Đồ Uống​

Tạo một HashMap để làm menu cho quán. Key là tên đồ uống (String), value là giá tiền (Integer). Thêm vào vài món rồi in ra giá của món "Latte".

⚠️ Những Lỗi Barista Thường Gặp​

Lỗi 1: IndexOutOfBoundsException (Với List)​

  • Nguyên nhân: Cố gắng lấy một món hàng ở vị trí không có trên kệ. Ví dụ: kệ chỉ có 3 chai syrup (vị trí 0, 1, 2) nhưng bạn lại cố lấy chai ở vị trí 3.
  • 🔧 Cách sửa: Luôn kiểm tra kích thước của List (list.size()) trước khi truy cập bằng chỉ số.

Lỗi 2: Chọn Sai Loại "Kệ"​

  • Nguyên nhân: Dùng List khi bạn cần đảm bảo các phần tử là duy nhất, hoặc dùng Set khi bạn cần truy cập các phần tử theo thứ tự.
  • 🔧 Cách sửa: Ghi nhớ quy tắc đơn giản: Cần thứ tự? Dùng List. Cần sự duy nhất? Dùng Set. Cần tra cứu nhanh bằng khóa? Dùng Map.

💡 Bí Quyết Của Barista​

  1. Khai báo bằng Interface: Luôn khai báo biến bằng kiểu Interface (List, Set, Map) và khởi tạo bằng lớp cụ thể (ArrayList, HashSet, HashMap). Ví dụ: List<String> list = new ArrayList<>();. Điều này giúp code của bạn linh hoạt hơn, dễ dàng thay đổi "loại kệ" trong tương lai.
  2. Chọn đúng kích cỡ ban đầu: Nếu bạn biết trước mình sẽ cần một cái kệ chứa 100 chai syrup, hãy khởi tạo ArrayList với kích thước đó: new ArrayList<>(100). Việc này sẽ giúp tiết kiệm thời gian "nới rộng kệ" sau này.
  3. Hiểu về Generics (<>): Dấu <> giúp bạn quy định rõ "kệ này chỉ chứa syrup" (List<String>) hoặc "tủ này chỉ chứa số lượng" (Map<String, Integer>). Nó giúp trình biên dịch bắt lỗi sớm nếu bạn đặt nhầm đồ.

🎓 Bạn Đã Học Được​

  • ✅ List: Dùng khi cần lưu dữ liệu theo thứ tự và cho phép trùng lặp.
  • ✅ Set: Dùng khi cần lưu dữ liệu duy nhất và không quan tâm thứ tự.
  • ✅ Map: Dùng khi cần lưu dữ liệu theo cặp khóa-giá trị để tra cứu nhanh.
  • ✅ Cách chọn đúng loại collection cho đúng nhu cầu.

☕ Món Tiếp Theo​

Chúng ta đã có những cái kệ, tủ rất xịn để chứa đồ. Giờ hãy tưởng tượng có một "dây chuyền sản xuất" tự động có thể lấy nguyên liệu từ các kệ này và xử lý hàng loạt.

👉 Luồng Dữ Liệu - Dây Chuyền Sản Xuất Cà Phê

💡 Lời Khuyên Cuối: Nắm vững 3 loại collection này giống như việc có một nhà kho được tổ chức hoàn hảo. Bạn sẽ tìm thấy bất cứ thứ gì mình cần ngay lập tức và công việc pha chế sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.