Skip to main content

🎭 Đa Hình - Polymorphism

Chào mừng đến với bài học về Polymorphism - một giao diện nhiều cách thực hiện trong Café!

🎯 Món Ăn Hôm Nay​

Tưởng tượng bạn nói "Pha cà phê":

  • Barista A pha Espresso
  • Barista B pha Latte
  • Barista C pha Mocha
  • Cùng lệnh, khác cách làm

Đó chính là Polymorphism - đa hình!

🎭 Polymorphism Là Gì?​

Polymorphism = Đa hình (một interface nhiều implementation)

// Cha
public class DoUong {
    public void pha() {
        System.out.println("☕ Pha đồ uống");
    }
}

// Con 1
public class Latte extends DoUong {
    @Override
    public void pha() {
        System.out.println("☕ Pha Latte");
    }
}

// Con 2
public class Mocha extends DoUong {
    @Override
    public void pha() {
        System.out.println("🍫 Pha Mocha");
    }
}

// Polymorphism
DoUong d1 = new Latte();  // Cha trỏ con
DoUong d2 = new Mocha();

d1.pha();  // Gọi Latte.pha()
d2.pha();  // Gọi Mocha.pha()

☕ Ẩn Dụ Café:

  • Polymorphism = Một tên gọi, nhiều cách làm
  • Upcasting = Gọi chung là "đồ uống"
  • Dynamic binding = Biết cách pha khi runtime
  • Override = Mỗi loại pha khác nhau

📋 Các Loại Polymorphism​

1. Compile-time Polymorphism (Static)​

  • Method Overloading
  • Quyết định lúc compile
public class TinhToan {
    public int cong(int a, int b) {
        return a + b;
    }
    
    public double cong(double a, double b) {
        return a + b;
    }
}

2. Runtime Polymorphism (Dynamic)​

  • Method Overriding
  • Quyết định lúc runtime
DoUong d = new Latte();  // Runtime xác định gọi Latte.pha()
d.pha();

👨‍🍳 Câu Chuyện Trong Quán​

Tình huống 1: Polymorphism Cơ Bản

public class NhanVien {
    protected String ten;
    
    public NhanVien(String ten) {
        this.ten = ten;
    }
    
    public void lamViec() {
        System.out.println("👤 " + ten + " đang làm việc");
    }
}

public class Barista extends NhanVien {
    public Barista(String ten) {
        super(ten);
    }
    
    @Override
    public void lamViec() {
        System.out.println("☕ " + ten + " đang pha cà phê");
    }
}

public class ThuNgan extends NhanVien {
    public ThuNgan(String ten) {
        super(ten);
    }
    
    @Override
    public void lamViec() {
        System.out.println("💰 " + ten + " đang thu ngân");
    }
}

// Sử dụng polymorphism
public class TestPolymorphism {
    public static void phanCongCongViec(NhanVien nv) {
        nv.lamViec();  // Gọi đúng phiên bản runtime
    }
    
    public static void main(String[] args) {
        NhanVien[] danhSach = {
            new Barista("Minh"),
            new ThuNgan("Lan"),
            new Barista("Hoa")
        };
        
        System.out.println("📋 PHÂN CÔNG CÔNG VIỆC:\n");
        
        for (NhanVien nv : danhSach) {
            phanCongCongViec(nv);
        }
    }
}

Output:

📋 PHÂN CÔNG CÔNG VIỆC:

☕ Minh đang pha cà phê
💰 Lan đang thu ngân
☕ Hoa đang pha cà phê

📝 Công Thức Nấu (Code Examples)​

Ví Dụ 1: Upcasting & Downcasting​

public class DoUong {
    protected String ten;
    
    public DoUong(String ten) {
        this.ten = ten;
    }
    
    public void hienThi() {
        System.out.println("☕ " + ten);
    }
}

public class Latte extends DoUong {
    private String loaiSua;
    
    public Latte(String loaiSua) {
        super("Latte");
        this.loaiSua = loaiSua;
    }
    
    public void themSua() {
        System.out.println("🥛 Thêm sữa: " + loaiSua);
    }
}

public class TestCasting {
    public static void main(String[] args) {
        // Upcasting (tự động)
        DoUong d = new Latte("Sữa tươi");  // ✅ OK
        d.hienThi();  // ✅ OK
        // d.themSua();  // ❌ Lỗi! DoUong không có themSua()
        
        // Downcasting (thủ công)
        if (d instanceof Latte) {
            Latte latte = (Latte) d;  // Cast về Latte
            latte.themSua();  // ✅ OK
        }
    }
}

Output:

☕ Latte
🥛 Thêm sữa: Sữa tươi

Ví Dụ 2: instanceof Operator​

public class DoUong {
    protected String ten;
    public DoUong(String ten) { this.ten = ten; }
}

public class CaPhe extends DoUong {
    public CaPhe(String ten) { super(ten); }
}

public class TraSua extends DoUong {
    public TraSua(String ten) { super(ten); }
}

public class TestInstanceOf {
    public static void xuLy(DoUong doUong) {
        System.out.print("Đang xử lý: " + doUong.ten + " → ");
        
        if (doUong instanceof CaPhe) {
            System.out.println("Dùng máy pha cà phê");
        } else if (doUong instanceof TraSua) {
            System.out.println("Dùng shaker");
        } else {
            System.out.println("Dùng dụng cụ chung");
        }
    }
    
    public static void main(String[] args) {
        DoUong[] menu = {
            new CaPhe("Latte"),
            new TraSua("Trân châu"),
            new DoUong("Nước ép")
        };
        
        for (DoUong d : menu) {
            xuLy(d);
        }
    }
}

Output:

Đang xử lý: Latte → Dùng máy pha cà phê
Đang xử lý: Trân châu → Dùng shaker
Đang xử lý: Nước ép → Dùng dụng cụ chung

Ví Dụ 3: Polymorphism Với Interface​

public interface ThanhToan {
    void thanhToan(int soTien);
}

public class TienMat implements ThanhToan {
    @Override
    public void thanhToan(int soTien) {
        System.out.printf("💵 Thanh toán tiền mặt: %,d VND%n", soTien);
    }
}

public class TheNganHang implements ThanhToan {
    @Override
    public void thanhToan(int soTien) {
        System.out.printf("💳 Thanh toán bằng thẻ: %,d VND%n", soTien);
    }
}

public class ViDienTu implements ThanhToan {
    @Override
    public void thanhToan(int soTien) {
        System.out.printf("📱 Thanh toán ví điện tử: %,d VND%n", soTien);
    }
}

// Polymorphism với interface
public class TestInterfacePolymorphism {
    public static void xuLyThanhToan(ThanhToan phuongThuc, int soTien) {
        phuongThuc.thanhToan(soTien);  // Polymorphic call
    }
    
    public static void main(String[] args) {
        ThanhToan[] phuongThuc = {
            new TienMat(),
            new TheNganHang(),
            new ViDienTu()
        };
        
        int soTien = 150000;
        
        System.out.println("💰 XỬ LÝ THANH TOÁN:\n");
        
        for (ThanhToan pt : phuongThuc) {
            xuLyThanhToan(pt, soTien);
        }
    }
}

Ví Dụ 4: Method Overriding Chain​

public class DoUong {
    public void chuanBi() {
        System.out.println("1. Chuẩn bị chung");
    }
}

public class CaPhe extends DoUong {
    @Override
    public void chuanBi() {
        super.chuanBi();  // Gọi cha
        System.out.println("2. Chuẩn bị cà phê");
    }
}

public class Latte extends CaPhe {
    @Override
    public void chuanBi() {
        super.chuanBi();  // Gọi CaPhe
        System.out.println("3. Chuẩn bị sữa cho Latte");
    }
}

public class TestChain {
    public static void main(String[] args) {
        DoUong d = new Latte();
        d.chuanBi();  // Gọi chuỗi từ cha đến con
    }
}

Output:

1. Chuẩn bị chung
2. Chuẩn bị cà phê
3. Chuẩn bị sữa cho Latte

Ví Dụ 5: Array/Collection Polymorphism​

public abstract class SanPham {
    protected String ten;
    protected int gia;
    
    public SanPham(String ten, int gia) {
        this.ten = ten;
        this.gia = gia;
    }
    
    public abstract int tinhGiamGia();
    
    public void hienThi() {
        int thanhToan = gia - tinhGiamGia();
        System.out.printf("%-15s: %,7d VND (-%,d)%n", 
            ten, thanhToan, tinhGiamGia());
    }
}

public class SanPhamThuong extends SanPham {
    public SanPhamThuong(String ten, int gia) {
        super(ten, gia);
    }
    
    @Override
    public int tinhGiamGia() {
        return 0;
    }
}

public class SanPhamVIP extends SanPham {
    public SanPhamVIP(String ten, int gia) {
        super(ten, gia);
    }
    
    @Override
    public int tinhGiamGia() {
        return gia * 20 / 100;
    }
}

public class SanPhamKhuyenMai extends SanPham {
    private int soTienGiam;
    
    public SanPhamKhuyenMai(String ten, int gia, int soTienGiam) {
        super(ten, gia);
        this.soTienGiam = soTienGiam;
    }
    
    @Override
    public int tinhGiamGia() {
        return soTienGiam;
    }
}

public class TestArray {
    public static void main(String[] args) {
        SanPham[] gioHang = {
            new SanPhamThuong("Espresso", 45000),
            new SanPhamVIP("Latte VIP", 50000),
            new SanPhamKhuyenMai("Mocha KM", 60000, 15000)
        };
        
        System.out.println("🛒 GIỎ HÀNG:\n");
        
        int tongTien = 0;
        for (SanPham sp : gioHang) {
            sp.hienThi();
            tongTien += (sp.gia - sp.tinhGiamGia());
        }
        
        System.out.println("─".repeat(35));
        System.out.printf("TỔNG THANH TOÁN: %,d VND%n", tongTien);
    }
}

Output:

🛒 GIỎ HÀNG:

Espresso       :  45,000 VND (-0)
Latte VIP      :  40,000 VND (-10,000)
Mocha KM       :  45,000 VND (-15,000)
───────────────────────────────────
TỔNG THANH TOÁN: 130,000 VND

Ví Dụ 6: Dynamic Method Dispatch​

public class QuanCafe {
    public void moC ua() {
        System.out.println("🏪 Mở cửa");
    }
    
    public void phucVu() {
        System.out.println("☕ Phục vụ cơ bản");
    }
}

public class QuanCafeVIP extends QuanCafe {
    @Override
    public void moCua() {
        System.out.println("🏪 Mở cửa VIP");
    }
    
    @Override
    public void phucVu() {
        System.out.println("🌟 Phục vụ VIP cao cấp");
    }
    
    public void phongVIP() {
        System.out.println("💎 Phòng VIP riêng");
    }
}

public class TestDispatch {
    public static void main(String[] args) {
        QuanCafe quan1 = new QuanCafe();
        QuanCafe quan2 = new QuanCafeVIP();  // Upcasting
        
        System.out.println("QUÁN THƯỜNG:");
        quan1.moCua();
        quan1.phucVu();
        
        System.out.println("\nQUÁN VIP:");
        quan2.moCua();   // Gọi QuanCafeVIP.moCua()
        quan2.phucVu();  // Gọi QuanCafeVIP.phucVu()
        // quan2.phongVIP();  // ❌ Lỗi! QuanCafe không có phongVIP()
        
        // Downcasting để gọi phongVIP()
        if (quan2 instanceof QuanCafeVIP) {
            ((QuanCafeVIP) quan2).phongVIP();  // ✅ OK
        }
    }
}

🔥 Thực Hành Trong Quán​

Bài Tập 1: Hệ Thống Hình Học​

public abstract class HinhHoc {
    protected String mau;
    
    public HinhHoc(String mau) {
        this.mau = mau;
    }
    
    public abstract double tinhDienTich();
    
    public void ve() {
        System.out.printf("🎨 Vẽ hình màu %s (S = %.2f)%n", 
            mau, tinhDienTich());
    }
}

public class HinhTron extends HinhHoc {
    private double banKinh;
    
    public HinhTron(double banKinh, String mau) {
        super(mau);
        this.banKinh = banKinh;
    }
    
    @Override
    public double tinhDienTich() {
        return Math.PI * banKinh * banKinh;
    }
}

public class HinhVuong extends HinhHoc {
    private double canh;
    
    public HinhVuong(double canh, String mau) {
        super(mau);
        this.canh = canh;
    }
    
    @Override
    public double tinhDienTich() {
        return canh * canh;
    }
}

// Test
public class TestHinh {
    public static void veHinh(HinhHoc hinh) {
        hinh.ve();  // Polymorphic call
    }
    
    public static void main(String[] args) {
        HinhHoc[] cacHinh = {
            new HinhTron(5, "Đỏ"),
            new HinhVuong(4, "Xanh"),
            new HinhTron(3, "Vàng")
        };
        
        for (HinhHoc h : cacHinh) {
            veHinh(h);
        }
    }
}

⚠️ Lỗi Thường Gặp​

Lỗi 1: ClassCastException​

DoUong d = new DoUong("Nước ép");
// Latte latte = (Latte) d;  // ❌ ClassCastException!

// ✅ ĐÚNG: Kiểm tra trước
if (d instanceof Latte) {
    Latte latte = (Latte) d;
} else {
    System.out.println("Không phải Latte");
}

Lỗi 2: Gọi Method Không Tồn Tại​

DoUong d = new Latte();
// d.themSua();  // ❌ Lỗi! DoUong không có themSua()

// ✅ ĐÚNG: Downcast hoặc dùng kiểu cụ thể
Latte latte = (Latte) d;
latte.themSua();  // ✅ OK

Lỗi 3: Quên @Override​

public class Con extends Cha {
    // ❌ SAI: Không dùng @Override
    public void lamViec() {  // Có thể nhầm tên
        System.out.println("Con làm việc");
    }
    
    // ✅ ĐÚNG: Dùng @Override
    @Override
    public void lamViec() {
        System.out.println("Con làm việc");
    }
}

💡 Bí Quyết Của Barista​

  1. Upcasting tự động: Cha = new Con()
  2. Downcasting thủ công: Con c = (Con) cha
  3. instanceof kiểm tra: Tránh ClassCastException
  4. Override đúng: Dùng @Override annotation
  5. Polymorphism cho linh hoạt: Code dễ mở rộng
  6. Dynamic binding: Runtime quyết định method nào

🎓 Bạn Đã Học Được​

  • ✅ Polymorphism = Đa hình
  • ✅ Compile-time: Overloading
  • ✅ Runtime: Overriding
  • ✅ Upcasting: Cha = new Con()
  • ✅ Downcasting: (Con) cha
  • ✅ instanceof: Kiểm tra kiểu
  • ✅ Dynamic binding: Runtime quyết định
  • ✅ Polymorphism với array/collection

☕ Món Tiếp Theo​

Đã biết polymorphism! Giờ học về encapsulation:

👉 Encapsulation - Đóng Gói

💡 Lời Khuyên Cuối: Polymorphism như menu linh hoạt - một tên gọi chung, mỗi món có cách pha riêng!